Frantziscu Cilocco nacque a Cagliari nel 1769. Di famiglia agiata e istruito, era notaio della Reale Udienza e fratello di Antoni, uno degli implicati nella rivolta di Palabanda. Repubblicano convinto, pur avendo partecipato alla difesa di Cagliari dallo sbarco francese del 1793, fu uno degli animatori della cacciata del 28 aprile 1794 contro i piemontesi a Cagliari, nota come Die de s’aciapa.

Sostenitore e amico di Giomaria Angioy, nel novembre del 1795, col notaio Antonio Manca e con l’avvocato Giovanni Falchi, fu inviato dagli Stamenti nel Capo di Sopra per diffondere il pregone che contraddiceva gli ordini del governatore di Sassari Santuccio il quale, in difesa del feudalesimo e impaurito dalle spinte repubblicane che dilagavano, tentò di operare una secessione e vietò di obbedire a direttive che giungevano da Cagliari.

In un contesto di penuria di raccolto e di estrema disperazione del popolo, l’opera di Cilocco e dei repubblicani, sostenuti anche dal basso clero che ben conosceva la miseria dei contadini e pastori, infiammò tutto il Logudoro, che si organizzò con accordi antifeudali fra paesi che rifiutarono di riconoscere e di pagare i diritti alle autorità feudali, assieme a Mundula e altri rivoluzionari assediarono Sassari sostenuti da migliaia di armati e arrestarono il governatore Santuccio. Quindi si diressero verso Cagliari, ma nel frattempo gli equilibri erano mutati e le forze della reazione li raggiunsero e li costrinsero a liberare gli arrestati.

Una vicenda che per molti aspetti appare come antesignana della sfortunata marcia di Angioy dell’anno successivo.

Rifugiato in Corsica a seguito della violentissima reazione feudale, Cilocco negli anni seguenti riorganizzò i rivoltosi e preparò i piani per uno sbarco in Sardegna.Prima avvenne uno sbarco nel marzo del 1802, con l’obiettivo fallito di organizzare un assalto a Tempio contro il comandante militare della Gallura. Quindi nel giugno successivo assieme al prete Frantziscu Sanna Corda sbarcò nuovamente con un manipolo di patrioti a Lungoni (oggi Santa Teresa Gallura) e conquistarono la torre di guardia e altri presidi del territorio.Dinanzi alla torre di Lungoni proclamarono solennemente la nascita della Repubblica Sarda.

Organizzarono gruppi di resistenza con pastori e alcuni banditi per combattere contro l’invasore piemontese, ma a causa del tradimento di un bandito e delle famiglie di ragazzi fucilati per rappresaglia, Cilocco venne catturato e tradotto a Sassari. Sanna Corda nel frattempo cadde con altri insorti combattendo nella difesa della torre di Lungoni.

Dopo un periodo di prigione e di continue torture nella vana speranza di costringerlo a tradire i suoi ideali e i suoi compagni, Cilocco venne condannato a morte.L’esecuzione avvenne in Carra Manna, l’attuale piazza Tola nel centro storico di Sassari il 30 agosto del 1802.Frustato orrendamente e martoriato da numerose torture dinanzi alla folla convocata per assistere, venne quindi impiccato. Dopodiché venne decapitato e squartato. Le sue membra furono appese alle porte di accesso alla città come lugubre monito a chiunque volesse osare ribellarsi all’autorità dei Savoia. In seguito i suoi resti furono arsi e inceneriti, e le ceneri sparse al vento, credendo forse di poter distruggere assieme al suo corpo la sua idea di libertà e uguaglianza per la nostra gente.Ma il ricordo che ancora oggi vive dimostra che il sacrificio di Frantziscu Cilocco, caduto a soli 33 anni per la nascita della repubblica sarda, non è stato vano. La sua memoria non è svanita nel vento come le sue ceneri, e la sua lotta continua instancabile in noi.Onore a tibe, patriotu: sa gherra sichit!

Liberu – Lìberos Rispetados Uguales

30 de austu, anniversàriu de su marturìtziu de Frantziscu Cilocco.

rantziscu Cilocco fiat nàschidu in Casteddu in su 1769. De famìllia acaudalada e istudiadu, fiat notaju de sa “Reale Udienza” e frade de Antoni, unu de is revolutzionàrios de Palabanda. Republicanu, mancari aeret partitzipadu a sa defensa de Casteddu contras s’arribada de is Frantzesos in su 1793, fiat istètidu unu de is prus protagonistas mannos de su 28 de abrile 1794 contras is Piemontesos in Casteddu, connota che “Die de s’aciapa”.Apompiadore e amigu de Giomaria Angioy, in su mese de Donniasantu de su 1795, cun su notaju Antoni Manca e s’abogadu Giovanni Falchi, is “Stamenti” ddu aiant mandadu in Cabesusu pro contradìghere a su Guvernadore de Tàtari Santuccio chi, pro defensare su feudalèsimu e timende is movimentos republicanos chi fiant cada die prus fortes, aiat chircadu de cuncordare una setzessione e aiat proibidu de pònnere a mente a is diretivas chi nde beniant de Casteddu.

In unu cuntestu de pagu arregorta e disisperu de su pòpulu, su traballu de Cilocco e de is republicanos, afortiados de su preidàrgiu chi connoschiat bene sa poberesa de is pastores e de is messajos, aiat atzitzadu totu su Logudoro contras s’autoridade, sende ca biddas medas aiant cuncordadu acòrdios anti-feudales e aiant detzìdidu de non connòschere nen pagare is deretos a is autoridades feudales. Paris a Mundula e àteros revolutzionàrios aiant arrodeadu sa tzitade de Tàtari, e cun s’agiudu de gente meda armada aiant arrestadu a su Guvernadore Santuccio. A pustis fiant andados fache a Casteddu, ma in s’interis is echilìbrios bèllicos aiant mudadu e is fortzas reatzionàrias ddos aiant atzapados e ddis aiant fatu liberare a is presoneris. Segundu gente meda, custu fatu fiat istèdidu unu antibitzu de su chi aiat àere acuntèssidu a Angioy s’annu a pustis.Fuidu a Còrsica a pustis de unu scontròriu feudale gherristu meda, Cilocco in is annos afatantes aiat cuncordadu unu isbarcu de avolotadores a Sardìnnia. Su primu isbarcu fiat istètidu in su mese de martzu de su 1802, cun s’idea de arribare a Tèmpiu pro gherrare contras su cumandante militare de sa Gaddura. In su mese de Làmpadas de s’annu afatante, paris cun su prede Frantziscu Sanna Corda, fiat torradu a isbarcare cun unos cantos patriotos in Lungoni, ue aiant conchistadu sa turre de bàrdia e àteros logos in su territòriu de cussa bidda.

In antis a sa turre de Lungodi aiant decraradu solennemente sa nàschida de sa Repùblica Sarda. Aiat cuncordadu trumas de avolotadores reclutende pastores e unos cantos bandidos, pro gherrare contras s’invasore piemontesu. Tocat a nàrrere perou ca unu bandidu e is famiìllias de unos cantos pitzocos chi aiant mortu a forsìlliu pro arrevesa dd’aiant traìghidu. Pregonadu, dd’aiant cassadu e bitidu a Tàtari. Sanna Corda in s’interis aiat perdidu issu puru, paris a àteros rebellos, defensende sa turre de Lungoni.A Cilocco, pustis de tempus passadu in presone in chi dd’aiant torturadu sena chi issu traigheret is ideales e is cumpàngios suos, dd’aiant mortu. Sa bochidura fiat acuntèssida in Carra Manna, sa chi oe in die est sa pratza Tola in su tzentru istòricu de Tàtari, su 30 de austu de su 1802. A pustis de dd’àere aciotoradu e torturadu de mala manera in antis de una cambarada de gente abisada dae s’autoridade pro assistire a su fatu, dd’aiant impicadu, isconcadu e segadu a incueddos. Is arrogos suos ddos aiant apicados a is intradas a sa tzitade, pro amostrare ite diat pòdere acuntèssere a is chi si bolerent rebellare a s’autoridare de is savojas. Pro dd’acabare, aiant abrusiadu is arrestos suos e bentuladu su chinisu, creende-si de pòdere bochire is ideas suas de libertade e egalidade pro sa gente nostra paris cun su corpus suo.

Ma s’arregordu, chi oe in die sighit bivende, nos amostrat ca su sacrifìtziu de Frantziscu Cilocco, mortu tenende isceti 33 annos pro sa nàschida de sa repùblica sarda, non fiat pro de badas. Sa memoria sua no est isparèssida comente a su chinisu suo pustis de bentulare, sende ca su cumbatu sighit sena pausu perunu cun noisàteros.Onore a tie, patriotu: sa gherra sighit!

Liberu – Lìberos Rispetados Uguales